Đề bài: Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi.
Bài giảng Cảnh ngày hè – Cô Trương Khánh Linh (giáo viên )
Quốc Âm thi tập là tập thơ chữ Nôm sớm nhất của văn học trung đại, gồm 254 bài thơ. Đây là tập thơ đặt nền móng cho sự phát triển của thơ ca Việt Nam. Nội dung bài thơ không chỉ thể hiện vẻ đẹp của người anh hùng Nguyễn Trãi với tấm lòng yêu nước, thương dân mà còn thể hiện một hồn thơ yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống. Vẻ đẹp nhân cách ấy của nhà thơ được thể hiện rõ nét trong bài thơ số 43 (sáng tác và đặt tên là Cảnh ngày hạ), nằm trong phần Bảo kính cảnh giác, phần Vô đề của bộ Quốc âm thi tập. .
Bức tranh thiên nhiên ngày hè hiện lên vô cùng sinh động và đẹp mắt. Thời điểm Nguyễn Trãi chọn để miêu tả là vào cuối ngày giỗ Tổ. Đây là khoảng thời gian được nhiều nhà thơ chọn để bộc lộ tâm tư, tình cảm của mình như Bà Huyện Thanh Quan:
“Ngàn ngọn gió ban mai thổi đàn chim đi
Dặm liễu mờ sương chật khách”
Hay câu thơ của Nguyễn Du:
“Chim thì thầm với rừng
Trà của tôi có nửa viền gương.”
Nếu như câu thơ trên thoáng chút buồn man mác của thời khắc cuối ngày thì trong câu thơ của Nguyễn Trãi, dù thời gian có trôi đi nhưng vạn vật vẫn căng tràn nhựa sống. Bức tranh thiên nhiên nhộn nhịp, tươi tắn và tràn đầy sức sống. Trong giây phút thanh nhàn, giữa cuộc đời tất bật lo việc nước lo việc dân, Nguyễn Trãi đã lắng lòng mình, đem hết sự tinh tế, nhạy cảm để nắm bắt vẻ đẹp rực rỡ của thiên nhiên:
Đùn đùn và tán tán.
Thạch hạt lựu vẫn phun thức ăn đỏ
Sự bền bỉ đã tỏa hương thơm
Làng chài chợ cá Lào
Đạt đội nắm ve sầu trên lầu chủ tịch.
Nguyễn Trãi đã dùng mọi giác quan để cảm nhận hết vẻ đẹp của thiên nhiên. Trước hết là sự cảm nhận trực quan, Nguyễn Trãi đã nhận thấy sức sống của vạn vật. Hệ thống động từ đã được sử dụng rất linh hoạt: đùn: có dòng nhựa sống ứ đọng trong vỏ hoa trào ra từ lớp này đến lớp khác; xòe: tán lá xòe rộng che mát cả một khoảng không gian rộng lớn; phun: nhựa tràn và phun ra tạo thành màu đỏ rực rỡ của hoa lựu; thừa có nghĩa là thừa. Cảm nhận thị giác còn thể hiện ở sự tinh tế khi ông phát hiện ra những mảng màu khác nhau của tạo vật: Màu xanh (xanh đậm) của cây hồng môn đang lan tỏa khắp nơi; màu đỏ rực rỡ của hoa. Màu đỏ này chúng ta đã từng thấy trong câu thơ của Nguyễn Du:
Dưới tu sĩ gọi là mùa hè,
Đầu tường lửa lựu đạn rực lửa
Câu thơ của Nguyễn Du nói về tạo hình, câu thơ của Nguyễn Trãi nói về sức sống của hoa lựu: Cả dòng nhựa tuôn trào, tràn hết lớp này đến lớp khác trên hoa lựu. Xen kẽ vào đó là sắc hồng nhẹ nhàng của cánh sen trang nhã và quý phái. Tất cả những màu sắc đó đang được tắm trong màu vàng nhạt của mặt trời lặn. Sự kết hợp tinh tế giữa các màu sắc khiến bức tranh trở nên tươi sáng và tràn đầy sức sống.
Không chỉ dừng lại ở cảm nhận bằng thị giác, Nguyễn Trãi còn cảm nhận thiên nhiên bằng thính giác, bằng những từ ngữ giàu giá trị biểu cảm: tiếng xôn xao, tấp nập, tấp nập người mua kẻ bán. Thể hiện cuộc sống ấm no, đủ đầy của người dân; Âm thanh du dương do tiếng ve kêu tạo nên bản nhạc rộn ràng. Thủ pháp đảo cấu trúc, từ tượng thanh được đảo lên vị trí đầu câu “bấn loạn”, “xâu chuỗi” nhằm nhấn mạnh sự náo nức đó. Thiên nhiên tràn đầy sức sống vào cuối ngày. Ngoài ra, anh ta còn cảm nhận thiên nhiên bằng khứu giác và thính giác. Đó là mùi hương nồng nàn, thơm dịu dàng lan tỏa khắp không gian của hoa sen.
Để làm nổi bật vẻ đẹp của bức tranh ngày hè, Nguyễn Trãi đã vận dụng linh hoạt các thủ pháp nghệ thuật. Nghệ thuật đảo ngữ: phấp phới, trải dài, nhấn mạnh không khí tấp nập của cuộc sống. Ngôn ngữ giàu nghĩa bóng, sử dụng thành công từ tượng hình, động từ. Cấu tứ thay đổi làm cho bài thơ luôn mới về nhịp điệu, nhịp điệu.
Với tình yêu thiên nhiên tha thiết nhưng tinh tế, tác giả đã cảm nhận được trọn vẹn vẻ đẹp thiên nhiên nơi làng quê thanh bình. Thiên nhiên qua cảm nhận của Nguyễn Trãi trở nên vô cùng sinh động, mọi hiện tượng đều có sự hài hòa tuyệt đối giữa màu sắc, đường nét, âm thanh, ánh sáng. Qua những cảm nhận tinh tế, nhạy cảm đó ta thấy được tình yêu thiên nhiên tha thiết, sâu nặng của ông.
Xem thêm các bài văn mẫu phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 10:
Các bài giải bài tập lớp 10 sách mới:
xem-day-he.jsp
Giải bài tập lớp 10 theo sách mới môn học