Đề bài: Cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách của Lê Hữu Trác trong đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh”
Bài giảng Vào phủ Chúa Trịnh – Cô Thúy Nhàn (giáo viên )
Trên đời có ba nghề được gọi là thầy: thầy bói, thầy thuốc và thầy giáo. Nếu như ông tổ nghề dạy học là Chu Văn An thì ông tổ nghề y là Hải Thượng Lãn. Ông cũng là một nhà văn, nhà văn xuất sắc với tác phẩm “Thượng Kinh Ký” viết về cuộc sống xa hoa đầy quyền thế trong chốn hoàng cung. Một trong những đoạn trích hay, tiêu biểu thể hiện nội dung đó là “Vào phủ chúa Trịnh” nằm ở phần đầu tác phẩm. Qua đó cho thấy vẻ đẹp tâm hồn và nhân cách của Lê Hữu Trác là một con người không màng danh lợi, luôn mang trong mình cái tâm, cái tài và cái đức của một người thầy thuốc.
Lê Hữu Trác sống trong thời loạn lạc, đất nước bị chia cắt làm hai miền dưới sự cai trị của hai họ vua Lê, Trịnh ở Đàng Ngoài và họ Nguyễn ở Đàng Trong. Giữa thời thế, những người có tài, có đức, có tư cách cao thượng thường chọn con đường lui về “tôi điên, tôi về nơi vắng vẻ” để giữ gìn khí tiết. Lê Hữu Trác cũng chọn con đường đó, ông về Hương Sơn (Hà Tĩnh) sinh sống, chữa bệnh cứu người và mở lớp dạy bốc thuốc. Vì tài y thuật nổi tiếng khắp bốn phương nên ông được mời vào phủ chúa Trịnh để trị bệnh cho thế tử Trịnh Cán.
Sáng sớm ngày “mồng một tháng hai”, có thánh chỉ triệu lão nhân vào cung trị bệnh cho thái tử. Trong sự vội vàng, thúc giục của người hầu, viên quan Tham mưu trưởng cũng phải nhanh chóng đội mũ, tuân lệnh. Trên đường đi, tác giả chạy như ngựa trên cáng, cảm thấy “đau khổ khôn tả” cho thấy cách sống, cách đi của viên quan không phù hợp với ông – một người ưa sự yên bình, giản dị.
Khi ra đến trang bìa, mọi thứ lại khác, khiến tác giả hết ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác.
“Khắp nơi cây cối um tùm, chim hót líu lo, hoa đua nở, gió thoảng hương thơm thoang thoảng”. Một khung cảnh thơ mộng cùng những lời tình tứ, làm đắm say lòng người. Lê Hữu Trác phải thực sự là người có tâm hồn tinh tế mới có thể cảm nhận được vẻ đẹp tựa tiên cảnh nơi đây “những dãy hành lang uốn lượn nối tiếp nhau”. Một cung điện nguy nga, tráng lệ hiện ra trước mắt với sự giàu có của bậc đế vương khác hẳn người thường. Cùng với đó là sự hối hả, tấp nập “Người có việc làm quan đi lại như mắc cửi” và sự uy nghiêm của pháp luật “Lính cận vệ canh giữ cửa dinh, ai muốn vào phải có thẻ”. Chính những điều đó đã khiến tác giả “ngâm thơ nhớ bài này”. Anh muốn ghi lại cảm xúc của mình khi chứng kiến cuộc sống xa hoa tột độ của quan phủ họ Trịnh. Hai câu thơ cuối:
“Không quen mùa cấm quê
Không giống như những ngư dân đào suốt thời gian”
cho thấy thật kỳ lạ và đau đớn biết bao bởi những thứ ấy được xây dựng, tạo nên từ công sức, tiền của và xương máu của nhân dân. Các ông vua không những không chăm lo đời sống nhân dân mà còn cướp đi thành quả lao động của nhân dân.
Đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” là bức tranh chân thực về cuộc sống xa hoa, quyền thế ở phủ Trịnh với phong cảnh lộng lẫy được tác giả miêu tả chi tiết, tỉ mỉ. “Nhà cao cửa rộng”, “vương trượng đều sơn son thếp vàng, ở giữa có cây trượng vàng, “thế gian chưa từng thấy” và “cột trụ đều sơn son thếp vàng ” đến nỗi ông “chỉ dám ngước lên rồi cúi đầu” chi tiết đó chứng tỏ ông Lê là người coi thường danh lợi, không màng của cải vật chất xa hoa.
Những quy tắc, luật lệ ở đây khiến tác giả có phần ái ngại khi phải “nín thở” rồi “cúi đầu” cho thấy mình không phù hợp với lối sống và không khí chốn cung đình. Điều đó đã dẫn đến hành động của tòa án lương tâm nơi người thầy thuốc. “Làm mà có kết quả ngay thì bị danh lợi trói buộc, không về núi được nữa. Tốt hơn là dùng phương thuốc để từ từ, nếu không hiệu quả cũng không sai nhiều.” Xưa nay ta chỉ thấy người ta tham danh lợi, tham tiền, ham danh lợi. chà đạp, giết hại lẫn nhau để được như ý muốn, nhưng Lê Hữu Trác kế thừa tư tưởng của các bậc tiền bối như Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm với tấm lòng giữ khí tiết trong sạch, bất chấp cuộc sống giàu sang, nhưng ông không thể vì mình mà quên chữ “trung” của cha ông đời đời mang ơn nước mà phải dốc hết tâm sức để tiếp nối lòng trung đó.Chữ “trung” đã thôi thúc ông làm tròn chữ “đức” của một người thầy thuốc. thời loạn lạc, vua lúa là kẻ chỉ biết hưởng thụ nhưng không từ bỏ tất cả để làm tròn trách nhiệm của người thầy thuốc “Cứu một mạng người hơn xây bảy tháp” Tác giả phải là người có tâm cao và một nhân cách cao đẹp để có thể làm được điều đó.
Nơi Trình Phủ được quan sát tỉ mỉ, miêu tả sinh động, chân thực bằng con mắt tinh tế, nhạy cảm với những chi tiết đặc sắc của một nhà văn tài hoa, sắc sảo_Lê Hữu Trác. Phê phán hiện thực xã hội phong kiến thối nát và sáng tạo vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách cao cả của cụ Lê. Ông thực sự là người vừa có tài vừa có đức, là tấm gương sáng xứng đáng với danh hiệu “lương y như mẹ” để mọi người học hỏi.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
jsp
Các bộ đề lớp 11 khác