Đề bài: Sau khi đi tù về, Chí Phèo đến nhà Bá Kiến mấy lần? Cần làm rõ: Hoàn cảnh cụ thể – Động cơ khiến Chí Phèo đến nhà Bá Kiến. Từ đó hãy nêu vài suy nghĩ về giá trị của tác phẩm Chí Phèo.
Bài giảng Chí Phèo (Phần 2: Tác Phẩm) – Cô Thúy Nhàn (GV )
Nổi bật trong tác phẩm Chí Phèo là hai nhân vật đối lập: Bá Kiến và Chí Phèo. Đó là cuộc đối đầu giữa một bên là Bá Kiến đại diện cho giai cấp thống trị của xã hội đương thời và một bên là Chí Phèo đại diện cho tầng lớp nông dân tha hóa về nhân cách. Cũng cần phải nói thêm rằng, sự tha hóa của Chí không phải bẩm sinh mà nó được sinh ra trong quá trình vận động và phát triển của nhân vật giữa một xã hội vô nhân đạo. Trước đó, Chí cũng là một người lương thiện đi làm ruộng cho nhà Bá, sau đó bị Bá Kiến đẩy vào tù. Cuộc sống trong tù đã thay đổi hoàn toàn con người hiền lành, chất phác. Chí trở thành một tên liều lĩnh, một con quỷ dữ của làng Vũ Đại, một kẻ bị tha hóa, biến chất về nhân cách. Và ôm mối thù không thể xóa nhòa, nếu lấy thời điểm Chí ra tù làm mốc thì có thể nói Chí đã ba lần đi gặp kẻ thù Bá Kiến. Ba thời điểm ở ba hoàn cảnh khác nhau, ba động cơ khác nhau.
Lần thứ nhất là khi Chí vừa đi tù về. “Hôm trước về, hôm sau đã thấy ngồi chợ uống rượu”, trong cơn say, hắn vác ve chai đến cổng nhà Bá Kiến xưng tên chửi thề. Đó là hành động của một kẻ say rượu đã có sẵn trong tiềm thức của Chí Phèo. Cộng với những năm tháng tù đày, mối thù đó càng được hun đúc và nuôi dưỡng ngày càng sâu. Sau nhiều năm ngồi tù, Chí đã có dịp suy ngẫm lại trước khi đi đến quyết định đúng đắn. Vì vậy, hơn bao giờ hết, ngay khi ra khỏi nhà tù, Chí đã nung nấu ý chí trả thù. Lòng căm thù kẻ đã gây ra tội lỗi đẩy mình vào con đường đau khổ đã dẫn Chí đến nhà lão Ba dù trong cơn say. Hành vi của Chi là hoàn toàn liều lĩnh và bột phát. Hơn nữa, bản chất của Chí dù sao cũng chỉ là một người nông dân thật thà đến mức gần như ngây thơ nên việc Chí thất bại trong lần đối đầu đầu tiên này là một điều hết sức hiển nhiên. Làm sao qua được một kẻ khôn ngoan như Bá Kiến. Bá Kiến là một kẻ gian xảo, xảo quyệt, nhiều mưu mô nên việc đối phó với Chí không có gì khó khăn cả. Chỉ cần liếc mắt, Bá Kiến đã hiểu ý đồ của đối thủ. Thế là Chí thất bại thảm hại, cay đắng trước những lời ngon ngọt cộng với vài đồng làm lóa mắt Chí. Từ vị trí là kẻ hỏi cung của địch, một ván cờ đã bị lật ngược: kẻ có tội ung dung như ân nhân còn kẻ hỏi cung trở thành đầy tớ phục vụ cho địch mà không hề hay biết.
Lần thứ hai, cũng trong cơn say, Chí đến nhà Bá Kiến gặp hắn để xin đi tù. Thật là một câu chuyện ngược đời. Xưa nay tôi chưa thấy ai làm cái chuyện nghịch lý ấy, chỉ có Chí Phèo. Tuy là nghịch lí nhưng nó phản ánh hiện thực Chí. Không có thức ăn, quần áo, hay thậm chí là một mảnh đất. Cảnh ngộ bi đát của Chí cũng phản ánh phần nào thực trạng xã hội lúc bấy giờ, đó là những kẻ lầm đường lạc lối, sa vào vũng bùn tội lỗi không thể thoát ra được. Khi bị bắt giam cho đến khi được trở về cuộc sống đời thường, anh không tìm được kế sinh nhai hay nói đúng hơn là không được chấp nhận nên tiếp tục bị đẩy vào ngõ cụt. Nghe Chí nói với Bá Kiến mà lòng hắn quặn thắt: “Đi tù sướng quá, ở tù có cơm ăn, bây giờ về làng, về quê một thước không gậy”. … “. Một sự thật như vậy? Nhà tù có phải là nơi ẩn náu? Về ngôn từ, chúng ta không thể nghĩ khác được. Nhưng nếu suy nghĩ sâu xa, chúng ta ngạc nhiên và lương tâm không yên. Nhà tù nuôi sống con người? Không, nói nó nuôi dưỡng những con người hư hỏng, những con quỷ như Chí Phèo thì đúng hơn. Nếu ý nghĩa của nhà tù là cảnh tỉnh, cải tạo con người, đưa con người trở lại cuộc sống bình thường thì nhà tù ở đây lại làm ngược lại. Nó biến những người trung thực thành một loại tội phạm khốn khổ. Nhà văn Hugo đã có lý khi nói: “Khi chưa vào tù ta là cành tươi, khi ra tù ta là củi khô”. Cũng như lần trước, Chí lại thất bại trước trí tuệ cuộc đời của Bá: bị lừa mà không hề hay biết. Âm mưu của Bá Kiến nham hiểm như thế nào. “Dùng độc trị độc”, dùng Chí Phèo trị Tảo đội. Cả Chi và Đội Tao đều là kẻ thù của anh ta, vì vậy và không có xung đột, ai thắng ai thua Bá đều có lợi, vừa thỏa mãn ý định trả thù vừa không mang tiếng là kẻ tiểu nhân báo thù. hư, hèn.
Lần thứ ba cũng là lần cuối cùng Chí đến gặp Bá Kiến. Cũng với dáng vẻ của một gã say, nhưng lần này Chí mang một tâm trạng và ý định khác hẳn những lần trước. Bởi sau khi bị Thị Nở cự tuyệt, Chí Phèo hoàn toàn rơi vào tuyệt vọng. Trong lòng Chí đang ôm ấp ý định hướng thiện, muốn trở lại con đường hoàn lương để sống cuộc đời lương thiện như bao người khác. Nhưng xã hội vô nhân đạo đã quay lưng với sự ăn năn hối cải của một tội nhân, tình yêu thương đã khép lại, xã hội đã rút đường về với Chí cũng như khước từ quyền làm người của một con người. Chí sẽ không bao giờ tìm thấy hạnh phúc trong cuộc đời này. Bản chất con người vừa trỗi dậy đã bị vùi dập không thương tiếc. Có thể nói, đó là những lúc tỉnh táo nhất trong cuộc đời say của Chí, là những lúc ý thức phản kháng trỗi dậy mãnh liệt nhất. Đi gần hết cuộc đời, đến lúc này Chí mới khám phá và nhận ra chân lý của cuộc đời. Dù đã muộn nhưng đối với Chí khám phá đó quý giá biết bao và Chí quyết tâm giữ lấy nó không để vuột khỏi tầm tay dù phải trả giá rất đắt. Chí vừa tỉnh dậy sau một giấc ngủ dài, một sự biến đổi to lớn đang diễn ra trong tâm hồn Chí. Đó là sự vươn lên của lòng nhân đạo, tính lương thiện. Chí đã nhận ra chân tướng của kẻ thù, kẻ đó chính là Bá Kiến chứ không ai khác, lẽ ra Chí phải tìm đến nhà Thị Nở, nhưng tiềm thức sâu xa đã dẫn dắt Chí đến nhà Bá Kiến. Trong cuộc đối đầu cuối cùng này, Chí đã hoàn toàn biến đổi, sự thay đổi đột ngột và nhanh chóng đến nỗi Bá Kiến không ngờ tới. Chính vì không nắm được đối thủ, coi thường kẻ thù nên Bá Kiến đã thất bại thảm hại. Anh đã phải trả giá đắt cho hành vi tội lỗi của chính mình. Với vẻ ngoài kiêu căng, ngạo mạn, Chí chỉ thẳng tay vào mặt Bá Kiến và nói lớn: “Tao muốn làm người lương thiện”. Tư thế ấy chúng tôi chưa từng thấy ở Chí. Trước giờ anh chỉ biết cúi đầu cho lễ phép, lạy anh một điều, lạy anh hai điều. Đó là sự chuyển mình và tự khẳng định của Chí. Ngôn ngữ của Chí càng trở nên triết lí: “Ai cho tôi lương thiện? Tôi không thể làm người lương thiện”. Lời cuối cùng được thốt ra với tất cả những đắng cay cay đắng. Chí bị đẩy đến đường cùng. Không có lối thoát nào, không còn lựa chọn nào khác ngoài việc kết liễu mạng sống của kẻ thù và sau đó là kết liễu mạng sống của chính mình. Bi kịch kết thúc trong máu và nước mắt.
Tác phẩm Chí Phèo đã để lại trong lòng người đọc nhiều trăn trở, trăn trở. Truyện đã phác họa thành công bức tranh đời sống ở nông thôn Việt Nam giai đoạn 1930-1945. Nó thể hiện những mâu thuẫn, xung đột gay gắt giữa bọn bạo chúa với những người nông dân nghèo khổ, rách rưới bị đẩy vào con đường tội lỗi, điển hình là Bá Kiến và Chí Phèo. Những mâu thuẫn nội tại này đã cho thấy chiều sâu và sự thối nát của xã hội đương thời. Hơn bao giờ hết, bức tranh làng quê Việt Nam hiện lên thật xơ xác. Nơi đây đầy rẫy những con người thấp hèn, thấp hèn (Bá Kiến, Đội Táo, Ba Bá..) cũng như các tệ nạn xã hội, rượu chè, cờ bạc, trộm cắp có cơ hội phát triển. Một xã hội không chỉ bần cùng hóa mà còn tàn sát. Về điểm này, tác giả đã xây dựng rất thành công chân dung người nông dân mới: Chí Phèo. Hình tượng Chí trở thành một điển hình văn học, một mẫu mực của con người tha hoá về nhân cách vừa sinh động vừa độc đáo, mới lạ. Điều đó cũng thể hiện một tấm lòng nhân đạo cao cả, một sự cảm thông, trân trọng sâu sắc đối với số phận của những người thấp hèn. Bị xã hội chà đạp, ruồng bỏ, bị chối bỏ thậm chí bị tước bỏ quyền làm người. Những con người mà xã hội cho là vô cùng xấu xa ấy, trong con mắt yêu thương của tác giả, vẫn còn chút nhân tính và sự phản kháng muốn chống lại xã hội, muốn thoát ra khỏi cái xã hội phi nhân không có nhân quyền. một chút tình yêu dành cho người ấy. Toát lên trong tác phẩm là khát vọng hạnh phúc, khát vọng quyền con người và khát vọng về con người. Đặc biệt là tiếng khóc trước cái chết của Chí Phèo. Nó hàm chứa một tư tưởng rất cao cả. Đó là tiếng kêu cứu của một con người, một số phận bị vùi dập: “Ai cho tôi lương thiện? Tôi muốn làm người lương thiện”. Tiếng kêu đau đớn và tha thiết biết bao. Nó cứ xoáy vào lòng người, khiến ta băn khoăn, nó kêu gọi, hay đúng hơn nó đặt ra một vấn đề nan giải, một vấn đề chung không của riêng ai, đó là: “Số phận” con người”. số phận của những người bất hạnh. Kêu gọi cứu vấn đề nhân phẩm đang trên đà hủy hoại. Nó đặt ra nhiệm vụ nóng bỏng là cứu nhân phẩm, bảo vệ quyền con người, kêu gọi nhận rõ chân lý “‘Con người và con người sống để yêu thương nhau’.
Tác phẩm gián tiếp tố cáo xã hội nhơ nhớp, bẩn thỉu không có tình người. Xã hội ấy chính là nơi sinh ra và nuôi dưỡng những con người như Chí Phèo. Con người sống trong xã hội ấy chẳng khác nào sống trong vòng luẩn quẩn của sự nghèo khó. Khi Chí Phèo này chết, một Chí Phèo khác ra đời thay thế. Chi tiết cuối cùng của tác phẩm miêu tả Thị Nở (sau khi Chí Phèo chết) thấp thoáng bên một cái lò gạch bỏ hoang, vắng bóng người qua lại. Phải chăng tác giả đang kín đáo báo hiệu một đứa bé Chí Phèo sắp ra đời? mạng sống.
Có người nói đó là một kết thúc bi quan. Sao bạn không nghĩ rằng Nam Cao đang kêu gọi chúng ta hãy cứu lấy những đứa trẻ Chí Phèo, hãy đập bỏ cái lò gạch cũ để mọi người cùng nhau chung sống trong một cuộc sống tươi sáng hơn, tươi đẹp hơn.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
chi-pheo-1.jsp
Các bộ đề lớp 11 khác