Bài giảng: Chiếc thuyền ngoài xa – Cô Thúy Nhàn (giáo viên )
Đề bài: Hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa trong truyện ngắn cùng tên là một biểu tượng đặc sắc, chứa đựng triết lí nghệ thuật và nhân sinh quan của nhà văn. Chứng minh điều đó.
Không phải ngẫu nhiên mà có người cho rằng Nguyễn Minh Châu là nhà văn của biểu tượng. Bởi lẽ, trong các tác phẩm của mình, Nguyễn Minh Châu thường không bộc lộ trực tiếp tư tưởng, quan điểm của mình mà chỉ bộc lộ tư tưởng, quan điểm về cuộc đời thông qua những biểu tượng, hình ảnh đa nghĩa. Và có lẽ, hình ảnh “chiếc thuyền ngoài xa” trong truyện ngắn cùng tên của ông cũng vậy.
Nhan đề truyện ngắn là “Chiếc thuyền ngoài xa”, và quả thực, hình ảnh con thuyền xuất hiện gần như xuyên suốt câu chuyện mà nhà văn mang đến cho người đọc. Bắt đầu từ yêu cầu của người quản lý “sáng tạo” đối với nhân vật “tôi” – người chụp ảnh: “…Chúng tôi sẽ mang đến cho mỗi gia đình một bộ sưu tập thuyền, biển, không người. Thế giới tĩnh vật hoàn toàn”. Tiếp đến là hình ảnh con thuyền “mới đóng, còn thơm mùi gỗ dầu rái”, tiếp đến là “một tốp chừng năm mươi bảy chiếc vó vừa tắt đèn” và cuối cùng tập trung vào “con thuyền lướt… chèo thẳng trước mặt tôi”. Đây là “Chiếc thuyền bên ngoài”.
Hình ảnh “Chiếc thuyền ngoài xa” được nhà văn khắc họa vô cùng ấn tượng: “Mũi thuyền in bóng một đường nét mơ hồ trên nền trời sương trắng đục pha lẫn một chút sắc hồng do ánh nắng chiếu vào. của con người. Cả người lớn và trẻ em đều ngồi im như tượng trên một mái nhà khum, hướng ra bờ biển. Hình ảnh đó có một vẻ đẹp “thực sự giản dị và hoàn hảo” – vẻ đẹp của “một bức tranh thủy mặc của một họa sĩ cổ đại”, và tất cả vẻ đẹp ấy đã được nghệ sĩ nhiếp ảnh Chúng tôi sưu tầm được bức ảnh “được treo ở nhiều nơi, nhất là trong giới sành nghệ thuật”.
Hình ảnh Con thuyền giờ đây đã hóa thân thành một tác phẩm nghệ thuật để mọi người ngắm nhìn, chiêm ngưỡng với tất cả vẻ đẹp về màu sắc, đường nét, bố cục… và khi thưởng thức bức ảnh ấy, những người sành nghệ thuật có thể có cảm giác “bấn loạn”, cảm giác “trái tim như có cái gì bóp chặt” và “khám phá ra chân lý của sự hoàn hảo, khám phá ra khoảnh khắc hồn nhiên ấy.” tâm hồn”…như cảm giác mà “tôi” đã từng có.
Nhưng, dù có sành nghệ thuật đến đâu cũng không ai có thể phát hiện ra: Đó là những con người, những cuộc đời, những số phận đầy éo le, nghịch lý đã, đang và sẽ tiếp tục sống. bên trong con thuyền đó. Một người vợ nhẫn nhịn đã tự nguyện chịu đựng những trận đòn roi của chồng “nhẹ ba ngày, năm ngày nặng” chỉ vì con thuyền ấy, gia đình ấy (hơn mười người) cần anh chèo ba ba; Một người con thương mẹ đến mức muốn giết cha… Sự thật nội tại đó chỉ được người chụp nhận ra khi “thuyền đâm thẳng vào mình”, tức là ở một khoảng cách gần, rất gần!
Với chi tiết này, câu chuyện dường như đã mở ra hai hình ảnh, hai thế giới khác nhau: Con thuyền – con thuyền – ngoài – xa mang đến vẻ đẹp hoàn hảo cho một bức ảnh, còn con thuyền khi đến gần đã phá vỡ nó. một hiện thực phũ phàng của số phận con người.
Vì vậy, có thể nói hình ảnh “Chiếc thuyền ngoài xa” đích thực là một ẩn dụ nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Giải mã hình ảnh ẩn dụ ấy, người đọc sẽ nhận ra một thông điệp mà nhà văn gửi gắm, rằng cuộc đời vốn dĩ là nơi sinh ra cái đẹp của nghệ thuật, nhưng cuộc đời không phải lúc nào cũng là nghệ thuật, và con người cần có khoảng cách để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nghệ thuật, nhưng muốn khám phá những bí ẩn bên trong thân phận con người và cuộc đời thì phải tiếp cận cuộc đời, đi vào cuộc đời và sống cuộc đời. cùng một cuộc sống.
Vì vậy, dù chỉ là một bức ảnh “tĩnh vật hoàn toàn” (hay nói đúng hơn là vẫn có người, chỉ là “những bóng người lớn và trẻ con ngồi im như tượng”) nhưng nhiếp ảnh gia của chúng ta – người cũng đã trực tiếp nhận ra điều đó. những số phận ẩn chứa trong đó – luôn có cảm giác như thấy “đàn bà bước ra” sau mỗi lần ngẫm nghĩ, ngắm nhìn tác phẩm nghệ thuật. Tác phẩm mà tôi tạo ra nhờ khoảnh khắc “trời cho” đó.
Trước Nguyễn Minh Châu, nhà văn Nam Cao từng tâm niệm “Nghệ thuật không phải là ánh trăng gian dối, là ánh trăng gian dối… Nghệ thuật chỉ có thể là tiếng kêu đau khổ thoát khỏi những kiếp lầm than” (Trăng sáng). Là người đến sau, Nguyễn Minh Châu không lặp lại quan niệm đó, bởi hình ảnh “chiếc thuyền ngoài xa” mang vẻ đẹp nghệ thuật thực sự, không phải là “ánh trăng lừa dối”. Điều mà người viết muốn bạn đọc lưu tâm là cần có cái nhìn đa chiều, phổ quát thì mới có thể cảm nhận hết được những chông gai, phức tạp của cuộc đời này, bởi như ông đã nói “con người muôn hình vạn trạng, cuộc đời là muôn hình vạn trạng”. đa diện. Cuộc sống muôn màu muôn vẻ”.
Nhà văn Nguyễn Minh Châu cũng từng nói “Sáng tạo văn học là quá trình đi tìm viên ngọc ẩn sâu trong tâm hồn con người”. Thông điệp toát ra từ hình tượng “chiếc thuyền ngoài xa” trong truyện ngắn cùng tên của ông là sự bổ sung rất thuyết phục cho quan niệm ấy.
Xem thêm các bài văn mẫu lớp 12 luyện thi THPT Quốc gia:
chiec-thuyen-noi-xa.jsp
Các bộ đề lớp 12 khác