Đề bài: Phân tích truyện ngắn Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan
Nguyễn Công Hoan là nhà văn hiện thực trước Cách mạng tháng Tám. Ông thường viết truyện ngắn và truyện dài nhưng sở trường của ông là truyện ngắn trào phúng. Ngôn ngữ kể chuyện của ông gần gũi, đời thường, tự nhiên, linh hoạt. Tinh thần thể dục được Nguyễn Công Hoan in trên báo năm 1939, nội dung đả kích phong trào thể dục thể thao do thực dân Pháp thực hiện nhằm đánh lạc hướng thanh niên.
Nhan đề truyện ngắn hàm chứa sự tương phản trào phúng cơ bản của truyện và ý nghĩa phê phán toát ra từ sự tương phản đó. Tinh thần thể thao bình thường luôn đem lại sự hào hứng, nhiệt tình, phấn khởi; thể hiện tinh thần tình nguyện, thi đua, vui tươi lành mạnh. Nhưng trong truyện thì hoàn toàn ngược lại, chỉ có sự ép buộc, răn đe, căng thẳng, uất ức, đau khổ, tai họa giáng xuống, làng xóm ly tán.
Tại sao dân làng Ngư Vọng lại nhận được những tin thao thao bất tuyệt như vậy?
Người ta đang chết đói, đang chạy ăn từng bữa nhưng đầu óc đâu nghĩ đến thể thao. Thực dân bày ra, bọn tay sai lộng hành, dụ dỗ người dân đi đá bóng, khiến họ lâm vào cảnh dở khóc, dở cười. Nhan đề truyện mang ý nghĩa tố cáo thủ đoạn bịp bợm của bọn thực dân và bè lũ tay sai hòng lấy lòng quan lại, bất chấp sự phê phán của nhân dân đối với môn thể thao kỳ lạ gây nguy hiểm đến tính mạng của dân nghèo. .
Mở đầu truyện, tác giả trích lời trát của quan tri huyện Lê Thăng đầy hóm hỉnh và lừa bịp. Cách mở truyện tự nhiên, đột ngột, thu hút sự chú ý của người đọc (yếu tố hiện đại trong văn xuôi). Ngôn ngữ chính thức của lệnh rất cũ: sức mạnh, sự vâng lời và sự bảo trì. Lời nói nghiêm túc đầy uy hiếp: … đúng 12h trưa, không được vắng v.v… đá banh, nhiều tướng giỏi lắm, đủ thứ.
Cái trát đã làm phủ bóng lên huyện Lê Thắng: vừa khuyên răn, vừa đe dọa với thái độ của bọn tay sai gian manh, lộ rõ bản chất lừa bịp của hắn. Ý nghĩa phê phán qua đó được thể hiện. Trát bay về làng như mang theo dịch bệnh. Những người dân nghèo đã ở trong một náo động.
Nhìn cảnh nhà quan sẽ thấy rõ cảnh ngộ của người dân. Đây là một bộ phim đầy kịch tính.
Cảnh 1: Anh Mi đến nhà anh Li định xin nghỉ để xem bóng đá, anh Li định bắt anh về. Lý do anh ta đưa ra rất chính đáng: nếu cho anh Nghị nghỉ việc, anh ta sẽ đánh chết. Không đi làm thì vợ con chết đói. Ông Mịch van xin: “Chút cỏ, con lạy ông trăm ngàn lạy… Ông thương tôi, tôi mắc nợ ông”. Ngôn ngữ ôn hòa tự nhiên, cử chỉ bi thương. Đi xem đá bóng là nguy, tai họa này kéo theo tai họa khác: ông Nghị giận mà chết. Người nông dân mang trên cổ hai cái ách: phú quý và quan lại.
Ông Lý lạnh lùng: “Mặc kệ mày! Theo lệnh của quan, tao sẽ tra sổ đinh, rồi lần này đến lượt mày… nếu mày không đi, tuần sau tao sẽ gửi cho mày.” Đỡ lời, hắn giơ chiếc roi to bằng ngón chân lên trời đe dọa, cưỡng bức. Thực chất, đi xem bóng đá là một gánh nặng, và ông Lý là tay sai đen tối.
Cảnh 2: Chú Phò năn nỉ chồng nghỉ xem bóng đá. Trưởng làng thẳng thừng từ chối. Lý do bạn đưa ra rất tha thiết: Chồng ốm, nếu đi nắng sẽ ốm chết. Thấy tình hình không ổn, bác Phó xin xem bóng đá thay chồng. Đây là một chi tiết hài hước. Bác Phò ngôn ngữ giản dị, tự nhiên, dáng ngồi xổm rất mộc mạc, giản dị.
Lý trưởng cự tuyệt: Không, theo lệnh của quan, ông ốm phải đi, “Mày không đi thì người ta đá bóng cho chó xem à?”. Dì và chú không thể đi thay vì số phận của con gái. Ngôn ngữ của vị lãnh đạo thô tục, hài hước nhưng lột tả được bản chất của vấn đề.
Chú Phó cũng ở trong tình trạng tương tự. Xem bóng đá là tai họa, nguy hiểm đến tính mạng.
Cảnh 3. Phó Bình, một người tương đối khá giả trong làng, đã giải quyết bằng cách thuê người xem bóng đá thay con trai mình, nhưng ông ta cũng phải đưa hối lộ cho ông Lý để che giấu tội ác. Thật hài hước.
Ông Lý đồng ý nhưng… nhăn nhó, nhặt ba xu bỏ túi và rên rỉ: “Làm việc với loại người như con ông thì tôi chết mất”. Anh ấy đang diễn, vẻ mặt rất kịch tính và hài hước. Cẩn thận, anh Sang còn dặn Sang nắm cơm từ chiều hôm trước. Thảm họa vì đi xem bóng đá cứ thế nhân rộng ra.
Cần mẫn là thế nhưng sáng hôm sau vẫn không đủ người để đi xem bóng đá. Mới tờ mờ sáng, cảnh lùng bắt đã náo động: giữa đình có tiếng người la hét, tiếng quân tuần đêm phá vây, đuốc kéo tứ phía, tiếng chó rống. Nghệ thuật miêu tả âm thanh, ánh sáng,… đã dựng lên khung cảnh sinh động, tạo không khí căng thẳng, hỗn loạn, có tính chất khủng bố (như vụ bắt người trốn thuế).
Đêm hôm trước, người dân tản cư sang làng bên lánh nạn, may mắn bắt được Cò ôm con trốn vào đống cỏ khô. Họ kéo anh ta ra và bỏ đi. Một cảnh bi thảm. Lý do trốn: không mượn được quần áo để mặc, không đi làm thì cả nhà chết đói.
Cảnh đoàn người được dắt đi xem đá bóng lộn xộn, thảm hại như cảnh chồng mà bên ngoài chẳng khác nào đi hành: “xếp hàng năm, bước đều”. Các tuần sát và tham mưu trưởng đi theo canh gác cẩn mật như canh giữ tù binh. Thật hài hước.
Kết thúc là giọng chửi của ông Lý khi đi cùng nhóm bảo vệ: “Mẹ cha chúng nó, cho chúng nó đi xem bóng đá chứ ai giết người mà phải trốn như trốn giặc. ” Chi tiết này là đỉnh điểm của cao trào trào phúng bộc lộ thực chất của sự việc: thao là kẻ ác và làm nổi bật chủ đề của truyện.
Truyện thành công ở nghệ thuật trào phúng: tạo tình huống tương phản trào phúng; cách trần thuật, dựng cảnh; nhiều tình tiết hài hước; ngôn ngữ trào phúng được sử dụng đắc địa.
Truyện Tinh thần thể dục đả kích phong trào thể dục thể thao bịp bợm do bọn thực dân chủ trương và bọn tay sai mẫn cán ra sức thực hiện đã trở thành một tai họa khốn cùng cho dân cày.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
Tinh-than-the-duc.jsp
Các bộ đề lớp 11 khác