Đề bài: Cảm nhận về bài Lí lẽ ghét thương của Nguyễn Đình Chiểu.
Bài giảng: Ghét thì yêu – Cô Thúy Nhàn (giáo viên )
Nguyễn Đình Chiểu là ngôi sao sáng trên bầu trời văn học trung đại Việt Nam. Các tác phẩm của ông đã thể hiện rất rõ quan điểm nghệ thuật của mình:
Bạn chở bao nhiêu tàu?
Bọn này đập bút gian ác quá
Đặc biệt, vấn đề đạo đức con người được nhà thơ quan tâm và thể hiện dưới nhiều góc độ. Và Lục Vân Tiên là tác phẩm tiêu biểu cho vấn đề này. Đó là điều cốt lõi, là mong muốn xây dựng tình bạn giữa con người với nhau. Trong hệ thống nhân vật lý tưởng của tác phẩm, ông Quán là một nhân vật có sức hấp dẫn. Đó là một nhà Nho ở ẩn, thực ra chính Đồ Chiểu đã thổ lộ tâm tình của mình trước cuộc đời.
Lục Vân Tiên không phải là tác phẩm đề cao đức trung, hiếu, tiết, hạnh mà là tác phẩm đề cao lòng nhân nghĩa, phê phán tất cả những gì bất nhân, bất nghĩa. Bao trùm lên tác phẩm là những tình cảm rất trong sáng, đẹp đẽ của những con người giúp đỡ nhau khi khó khăn, thương yêu nhau trong lúc khó khăn, những con người sống hướng thiện. Ngòi bút của nhà thơ luôn sôi nổi và chan chứa tình yêu. Văn bản Lục Vân Tiên – Nguyễn Đình Chiểu như muốn nêu cao những tấm gương đạo đức, nhân nghĩa. Nói đến đạo đức phong kiến thì căn bản là yêu nước. Trung Quân trung thành với đất nước, với lý trí, với lương tâm con người.
Đoạn trích Lục Vân Tiên gồm hai mươi sáu câu lục bát, là lời của ông Quán. Theo lời ông Quán, rõ ràng tư tưởng trung quân của Nguyễn Đình Chiểu không phải xuất phát từ vua mà từ dân, từ lợi ích của nhân dân. Nhà thơ thấy rằng chỉ có thể trung thành với những vị vua tốt, biết lo cho dân, còn những vị vua xấu, vua gian ác hại dân, gây bao đau khổ cho dân thì ông lên án gay gắt. Bởi vậy, sự yêu ghét của ông xuất phát từ tình yêu sâu nặng, thiết tha:
Bởi vì nếu bạn ghét nó, bạn cũng sẽ thích nó.
Ghét và thương là những lời thiết tha về lòng căm thù và tình người của Nguyễn Đình Chiểu. Đoạn nói về ghét và thương có 26 câu, trong đó có 10 câu nói về ghét, 16 câu nói về tình yêu và về tình yêu (dài gần gấp đôi đoạn nói về ghét). Chúng ta thấy gốc rễ, gốc rễ của sự ghét bỏ: ghét cay ghét đắng, ghét trong lòng, những điều viển vông, những điều mê tín, những điều dối trá, những điều dâm dật vì chúng lừa dối nhân dân. làm việc cực nhọc, và người dân phải chịu nhiều gian khổ, và khiến người dân rơi xuống hố. Cho nên gốc của ghét là vì thương dân sâu nặng. Những kẻ có quyền, có ô lợi dụng sự ủng hộ của họ để lường gạt, hại dân… Thực chất họ là những ông vua bạo ngược, lôi kéo bè phái gây chiến với nhân dân… dưới thời Kiệt, Trụ; U, Lê triều; Ngũ Bá, Thúc, Quy.
Trong mười câu nói về lòng căm thù, bốn câu là của nhân dân nói về nỗi khổ của nhân dân:
Đưa người vào cái hang sa oi bức.
Khiến luống cuống chịu lẩm bẩm từng đoạn.
Yêu thương dối trá khiến người ta lao đao.
Sớm hay muộn, chiến đấu dối trá với mọi người.
Lòng căm thù được thể hiện sâu sắc và cao độ. Bằng cách sử dụng từ ám chỉ ghét trong câu thơ bát cú:
Hận cay, hận cay, hận thấu xương.
Thể hiện sự căm ghét và khinh bỉ tột độ. Đặc biệt là nghệ thuật tăng cấp: cay – đắng – dành để miêu tả cụ thể màu sắc, mùi vị và tăng dần độ sâu của lòng căm ghét: Từ ghét với vị cay, ghét với vị đắng, ghét với độ sâu của lòng người: ghét với trái tim. Như vậy, nhà thơ đã vận dụng quy luật chuyển đổi cảm giác: Từ vị (đắng – đắng kết hợp với từ ghét tạo nên cảm xúc đặc biệt căm ghét, ghét cay ghét đắng đi vào lòng người. Nguyễn Đình Chiểu cho thấy lòng căm thù của ông Quán là một lòng căm thù sâu sắc và mãnh liệt.Ông căm ghét tất cả những kẻ làm hại cuộc sống và hạnh phúc của nhân dân.(Thể hiện rõ tính dân gian sâu sắc của thơ Đồ Chiểu).
Từ chỗ ghét, ông Quán thể hiện tình thương bao la. Lời tỏ tình của ông qua mười sáu câu thơ đã thể hiện rõ thái độ yêu mến, kính trọng và cảm thông sâu sắc của ông đối với những người tài, đức có công giúp nước giúp dân. Mở đầu, ông nói về tình yêu của mình đối với Khổng Tử, người đã làm việc chăm chỉ trong sứ mệnh dạy Nho:
Yêu là yêu một vị thánh
Khi ở Tống, ở Vệ, ở Trần, ở Khuông.
Sau đó, ông tỏ tình với thầy Nhan Tử, Gia Cát Lượng, Đồng Tử, Nguyên Lương, Hàn Dũ, Liêm, Lạc. Họ là những bậc hiền nhân, quân tử, mẫu mực của Nho giáo, muốn hành đạo phò vua cứu đời cứu dân nhưng cuối cùng lại gặp bất hạnh hoặc chết yểu, hoặc không được vua tin dùng… ước mơ và nguyện vọng của họ thất đạo, cứu đời, cứu người. Như vậy, lòng yêu quý của Quân đối với các sĩ phu suy cho cùng cũng là vì lòng yêu dân, vì yêu dân mà hại những kẻ không giúp ích được gì cho dân.
Nếu như bài thơ mười câu nói về lòng căm thù của ông Quán thì ở khổ thơ mười sáu câu, ông Quán bộc lộ trực tiếp tình thương của mình đối với những người có tài lớn, có chí lớn, muốn cứu đời giúp người. Do không lường trước được những rủi ro nên tâm nguyện cứu người, cứu người không thể thực hiện được trọn vẹn.
Khổ thơ mười sáu thể hiện rõ tấm lòng nhân đạo, bác ái bao la. Vẫn là nghệ thuật điệp ngữ tình yêu được lặp lại 9 lần với các cặp đố cân xứng hài hòa. Đặc biệt, ở đầu bài thơ, nhà thơ sử dụng hai từ cảm thương: Thương là thương thánh nhân. Việc lặp đi lặp lại chữ thương đã thể hiện tình yêu tha thiết của Quan đối với Khổng Tử khi gặp những khó khăn, gian khổ trên đường hành đạo.
Lòng thương của Quản thật bao la, kể cả với những người chết yểu khi công việc còn dang dở:
Mối tình dang dở thầy Nhân Tử
Ba mươi mốt tuổi tách khỏi công chúng.
Chạnh lòng cho những ai kém may mắn trên đường đời:
Yêu tài Gia Cát Lượng
Gặp Hán thì đành phai tàn.
Và cả những người bị giáng chức, tù tội một cách oan uổng: Đồng Tử, Nguyễn Lương.. Từ tình thương đối với những con người cụ thể, ông Quán đã thể hiện niềm thương đối với số phận cay đắng của con người trước quy luật khắc nghiệt của tự nhiên. sáng tạo và xã hội. Đó cũng chính là tình cảm máu thịt với nhân dân, cốt là mong cho quốc thái dân an.
Các đoạn trích được tổ chức tốt, mạch lạc và logic. Có một câu mở đầu nói về sự ghét bỏ:
Người cai trị: Ghét công việc tầm thường
Hận cay, hận cay, hận thấu xương.
Đối diện là những câu nói về tình yêu và cũng là câu mở đầu:
Yêu là yêu một vị thánh
Kết thúc cả hai đoạn là một câu nói về cả ghét và thương:
Bạn đã xem lịch sử bao nhiêu lần?
Nửa ghét, nửa yêu.
Sự liên tưởng ghét – thương trong các ý nhỏ vừa ngăn cách, vừa liên kết các ý đã làm cho bài thơ liền mạch, chặt chẽ… tạo nên một giọng thơ vừa trang nghiêm, vừa đáng thương.
Qua lời kể của ông Quán, Nguyễn Đình Chiểu đã bày tỏ nỗi lòng về lẽ ghét và lòng thương người. Cách giải thích đó thể hiện quan điểm đạo đức yêu – ghét trước cuộc đời, xuất phát từ cuộc sống của nhân dân. Vì vậy, có thể khẳng định tư tưởng cốt lõi của đoạn văn là ở tấm lòng yêu thương nhân dân sâu sắc, tha thiết của nhà thơ.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
le-ghet-thuong.jsp
Các bộ đề lớp 11 khác