Đề bài: Phân tích lẽ ghét và tình trong truyện Lục Vân Tiên
Bài giảng: Ghét thì yêu – Cô Thúy Nhàn (giáo viên )
Nguyễn Đình Chiểu đại thi hào, ngôi sao sáng của nền văn học dân tộc. Các tác phẩm của ông được người dân Nam Bộ đặc biệt yêu thích và đón nhận bởi đó là linh hồn, là cốt lõi của con người họ. Tác phẩm lớn nhất trong sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu là Lục Vân Tiên với những quan điểm, tư tưởng về con người và xã hội. Đặc biệt trong đoạn trích “Lý lẽ ghét thương” qua nhân vật ông Quán, Nguyễn Đình Chiểu đã thể hiện một quan điểm yêu ghét đáng khâm phục.
Đoạn trích Ghét Thương được trích từ câu 473 đến câu 504, kể về cuộc đối thoại giữa ông Quán và các nho sĩ trẻ tuổi. Trong quán trọ, bốn nhân vật Lục Vân Tiên, Tử Trực, Trịnh Hâm, Bùi Kiệm gặp nhau. Tại đây Trịnh Hâm đề nghị mọi người làm thơ để phân chia thứ bậc. Trong cuộc so tài ấy, Vân Tiên tỏ ra vượt trội khiến Trịnh Hâm vô cùng tức giận và trách Vân Tiên ăn gian. Trong bối cảnh đó, ông Quán đã phát biểu, bàn luận về lẽ yêu ghét ở đời.
Mở đầu anh Quân tự giới thiệu:
Ngẫm rằng: Lịch sử đã
Xem rồi chạnh lòng.
Hỏi khi nào chúng ta phải lên tiếng,
Bởi vì nó tốt để ghét hay yêu
Ông Quán cũng là một học giả, năm xưa ông dùi mài kinh sử với ước mơ công danh, giúp đời. Nhưng có lẽ vì những biến cố trong cuộc sống, xã hội mà anh đã lui vào ở ẩn. Nhưng tâm hồn của một học giả không bao giờ mất đi. Ông Quán chính là hình ảnh tiêu biểu của những nhà Nho tài ba như lui vào ở ẩn, sống cuộc đời thanh nhàn, nhàn hạ, tự tại, chan hòa với thiên nhiên. Có thể coi Quân là người phát ngôn cho những ý tưởng của tác giả.
Qua câu nói: “Vì ghét cũng nên thương” đã cho thấy mối quan hệ khăng khít giữa hai tình cảm đối lập nhau: ghét – yêu này. Hai trạng thái tình cảm đối lập nhưng luôn tồn tại song song với nhau, con người ghét những thứ tầm thường, giả dối nên yêu những điều tử tế, tốt đẹp. Vì vậy, chúng luôn tồn tại và không tách rời nhau.
Trước những lời ấy, Vân Tiên tỏ ra vô cùng khiêm nhường, muốn được nghe lời truyền dạy, giáo huấn của tiền nhân: “Tiên bảo: Trong đục không có vách/ Làm sao ghét hay ghét mà yêu”. . Có lẽ một người tài giỏi và thông minh như Vân Tiên rõ ràng rất ghét tình ở đời. Nhưng vốn là một nho sinh khiêm tốn, Vân Tiên rất khiêm nhường nghe những lời thị phi, chỉ dạy của ông Quán.
Những câu tiếp theo tác giả bày tỏ điều mình căm ghét: “Ngẫm rằng: ghét chuyện tầm phào/ Ghét cay, ghét cay ghét đắng trong lòng./ Ghét đời Kiệt, Trư trở nên dâm đãng/ Để cho thiên hạ sa hố…Sớm muộn tối thui. ban đêm, họ chiến đấu và khiến người dân hoang mang. Điều Quân căm ghét chính là chế độ thối nát, vua quan tàn bạo, chiến tranh xảy ra liên miên khiến đời sống nhân dân vô cùng khổ cực, có thể thấy mỗi điều ông căm ghét luôn đi kèm với hệ lụy của các triều đại đó như căm ghét vua Kiệt Trụ, vì đam mê sắc dục mà khiến người ta “rơi vào hang”, những lập luận và dẫn chứng rất cụ thể, ngắn gọn như một bản tổng kết lịch sử ngắn gọn về các triều đại thối nát của Trung Quốc. làm khổ dân, nhũng nhiễu hại dân khiến ông căm ghét Cái làm ông căm ghét đều gắn bó sâu sắc với lòng thương dân, yêu dân sâu nặng.
Và những gì bạn yêu thích? “Yêu là yêu thánh nhân/ Khi ở Tống, khi ở Trần, khi ở Khương/…/ khi yêu thầy Liêm, Lạc đã ra đi/ Bị chữ đuổi đi của giáo dân”. Nếu như ở đoạn trên, khi nói về lòng căm thù, giọng ông Quán đầy căm thù bọn Trụ, Kiệt, Ư, Lệ… đã hại dân, thì ở đây giọng điệu, nhịp thơ như trùng xuống, tình cảm và tha thiết hơn. Những cái tên được ông nhắc đến: Khổng Tử, Nhan Hồi, Thành Di, Đào Càn, Hàn Dũ,… Đây đều là những nhân vật nổi tiếng về đức, trí và tài trong lịch sử. Họ là những bậc hiền tài có tấm lòng bao dung thiên hạ, cả đời cống hiến cho đời nhưng cuộc đời họ vô cùng vất vả, nhọc nhằn. Ông cảm mến, quý mến những con người có đức, có tài nhưng gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống. Lòng nhân ái gắn liền với tấm lòng kính trọng yêu mến người hiền tài. Và cũng từ chính tình yêu ấy, anh Quân đã rút ra cho mình những chiêm nghiệm:
Xem lịch sử nhiều lần,
Nửa ghét, nửa yêu.
Tác phẩm được viết bằng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu sức biểu cảm. Sử dụng các phép đối: sa hầm cho suy hang, sớm tối cho trận tối,… làm cho nhịp thơ thêm uyển chuyển, nhịp nhàng. Nghệ thuật điệp ngữ: yêu anh, yêu anh lặp đi lặp lại có tác dụng thể hiện sự yêu ghét của tác giả.
Lẽ phải ghét thương là đoạn trích thể hiện rõ nhất tư tưởng, quan điểm của Nguyễn Đình Chiểu qua nhân vật ông Quán. Bác yêu dân sâu sắc, vì yêu dân bác còn ghét hơn cả bọn bạo chúa chuyên làm bạo ngược dân lành. Đằng sau những vần thơ đau thương ta thấy được tấm lòng nhân ái, nhân văn sâu sắc của tấm lòng bao la Nguyễn Đình Chiểu.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
Giới thiệu về kênh Youtube
le-ghet-thuong.jsp
Các bộ đề lớp 11 khác