Bài giảng: Khi bạn là một đứa trẻ – Cô Phạm Lan Anh (giáo viên )
Đề bài: Phân tích bài thơ “Khi con tu hú” của Tố Hữu.
Bài thơ “Khi Tôi Từ Cách” được sáng tác vào tháng 7 năm 1939, khi nhà thơ đang trong bước đường hoạt động cách mạng đang bị địch bắt giam tại nhà lao Thừa Phủ – Huế. Đoạn thơ phản ánh tâm trạng bất an của người cộng sản trẻ tuổi thiết tha với cuộc sống bị giam cầm giữa bốn bức tường vôi lạnh lẽo: Tâm trạng ấy càng trở nên xúc động khi nhà thơ hướng tâm hồn mình đến bầu trời tự do. ở ngoài. Đặc biệt giữa không gian tự do ấy bỗng vang lên tiếng chim tu hú gọi bầy. Với âm hưởng đau thương ấy, sự ngột ngạt, u uất còn đè nén đã biến thành khát vọng tự do cháy bỏng không thể kìm nén:
Em nghe hè dậy trong lòng Mà chân muốn phá phòng hè ơi!
Mở đầu bài thơ, với nhan đề Khi Em Từ Thế Nào, tác giả muốn khẳng định đây là tiếng đàn mở ra mạch cảm xúc của cả bài thơ. Tác động của âm thanh này đặt vào tâm trạng nhà thơ càng tha thiết và thôi thúc hướng tới tự do.
Chúng ta biết người cộng sản trẻ tuổi Tố Hữu, tuy bị tù đày, bị hành hạ muôn hình vạn trạng nhưng ông không nản lòng. Nhà thơ xác định:
Đời cách mạng từ khi hiểu Dấn thân vào tù là phải vào tù (Trăng cuối)
Trở lại câu thơ mở đầu bài thơ: “Khi em gọi bầy”. Đó là khoảng thời gian tha thiết, hụt hẫng khi nghe tiếng tu hú gọi bầy, tiếng gọi bạn bè, đồng đội trở về. Tiếng chim gọi bầy càng làm tăng thêm nỗi cô đơn của nhà thơ giữa bốn bức tường lạnh lẽo. Tố Hữu bị tù đày giữa lúc tuổi trẻ đang hừng hực nhiệt huyết cách mạng, muốn cống hiến hết nhiệt huyết của mình cho cách mạng.
Tiếng chim tu hú gọi bầy đã đánh thức trong Tố Hữu một nỗi nhớ da diết. Trong thế giới tăm tối của ngục tù, nhà thơ đã huy động nhiều giác quan để hình dung, tưởng tượng ra khung cảnh thôn quê thân thuộc ngoài kia:
Lúa chín, trái ngọt hơn. Khu vườn rợp bóng tiếng ve kêu. Hạt được bao phủ bởi sán và quả đào.
Một bức tranh được “vẽ” trong tâm trí bằng nỗi nhớ. Nhịp sống ở nông thôn nhộn nhịp và đầy sức sống. “Lúa chín, trái càng ngọt”, vạn vật đang hướng tới sự hoàn thiện, viên mãn (chín hơn, ngọt hơn). Một mùa hè đã báo hiệu, một mùa hè với những cảnh sắc, âm thanh, màu sắc và ánh nắng quen thuộc. Một người tha thiết yêu đời, gắn bó với quê hương mới có một nỗi đau khôn nguôi như thế!
Trí tưởng tượng của nhà thơ được chắp cánh cho bầu trời rộng mở:
Bầu trời xanh rộng và cao hơn. Đôi diều chao lượn trên không trung.
Đó còn là bầu trời trong xanh thân thiết của tuổi thơ với “đôi diều sáo vi vu”. Giữa bầu trời bao la, cao rộng, vài chú sáo lượn lờ như một chấm nhỏ giữa bao la của đất trời. Hình ảnh cánh diều sáo chao lượn trên không trung cũng chính là khát vọng tự do của người chiến sĩ cách mạng bị tù đày.
Niềm khao khát ấy đã bị kìm nén nay lại bùng lên mãnh liệt:
Em nghe hè dậy trong lòng Mà chân muốn phá phòng hè ơi! Thật ngu ngốc, vừa tức vừa chết Con chim tu hú ngoài kia cứ gọi mãi!
Nhịp sống dâng trào, mời gọi, thôi thúc tràn ngập vào những góc tối của nhà tù, len lỏi vào tâm hồn người cộng sản trẻ tuổi, biến thành khát vọng hành động: “muốn giẫm nát căn phòng”.
Bài thơ có 10 dòng, mở đầu và kết thúc là tiếng khóc của một đứa trẻ. Tiếng khóc xuyên suốt cả bài, tiếng khóc liên tục, khắc khoải, da diết. Âm thanh ấy vang vọng vào thế giới tù túng, tối tăm, tâm trạng nhà thơ bức bối, ngột ngạt đến mức phải thốt lên:
Thật ngu xuẩn, sắp chết.
Bài thơ khép lại mà nghe tiếng “cứ gọi”, tiếng khóc, tiếng khóc…
Đoạn thơ cho ta hiểu hơn vẻ đẹp trong tâm hồn người cộng sản trẻ tuổi. Người lính sắt ấy có thế giới nội tâm vô cùng phong phú, rung động mãnh liệt trước nhịp sống, gắn bó tha thiết với quê hương, ruộng đồng và khát vọng tự do cháy bỏng.
Xem thêm các bài văn mẫu thuyết minh, phân tích, lập kế hoạch tác phẩm lớp 8:
Mục Lục Văn Mẫu | Ngữ văn hay lớp 8 theo từng phần:
khi-con-tu-hu.jsp
Các bài văn lớp 8 khác